شرح حال نویسنده
دکتر سید محمد باقر کتابی، استاد برجسته دانشگاه، جامع علوم قدیم و جدید، مدرس نهج البلاغه و آراسته به مکارم اخلاق، در خانواده علم و تقوا پا به عرصه گیتی نهاد. وی از شاگردان آیت الله خادمی، آیت الله طیّب، میرزا علی آقا شیرازی و حاج آقا رحیم ارباب و آیت الله طالقانی بوده است.
دکتر کتابی بیش از سی سال در دانشگاههای مختلف مشغول به تدریس متون ادبی و عرفانی و نقد و بررسی آنها بوده و در کنار آن در جلسات مختلف به سخنرانی و تدریس نهج البلاغه و سایر معارف اهل بیت مشغول بوده است.
معرفی کتاب به قلم نویسنده
«کلید گشایش نهج البلاغه» ثمره پانزده سال مطالعه و تحقیق و تدریس نهج البلاغه و شروح آن و حاصل سالهای متمادی از انس با نهج البلاغه و شخصیت های بزرگی می باشد.[۱] این کتاب بر اساس کتاب معروف (مفردات راغب اصفهانی) بر کلمات و مفردات قرآن کریم و کتابهای لغات جدید عربی مثل (المنجد) و امثال آن نگارش یافته است. کتاب جامعی است تفسیر گونه بر تمام لغات و مفردات، مخصوصا لغات مشکل نهج البلاغه که از مآخذ ارزشمند و مهم و معتبری استفاده نموده ام مثل (شرح نهج البلاغه) کمال الدّین ابن میثم بحرانی متوفای ۶۷۹ قمری به عربی در پنج مجلد و (شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید) متوفای ۶۵۵ قمری در ۲۰ جلد به عربی که دایرة المعارف وسیعی است در معارف اسلامی و مخصوصا نهج البلاغه، و شرح نهج البلاغه قطب الدین راوندی متوفای ۵۷۳ قمری در سه مجلد به عربی که اولین شرح کامل نهج البلاغه می باشد به نام (منهاج البراعة)، و شرح میرزا حبیب الله خوئی متوفای ۱۳۲۵ قمری، در ۲۷ جلد که آن هم به نام (منهاج البراعة) است و برخی از تفاسیر قرآن کریم مثل: (تفسیر جلالین)، و از کتب لغت مثل (قاموس المحیط، المنجد، لسان العرب، مجمع البحرین) و بسیاری از کتب لغت؛ ولی از همه بیشتر به کتاب (مفردات قرآن) راغب اصفهانی که بهترین مفردات قرآن کریم است مراجعه کرده و بهره مند شده ام.[۲]
ساختار کتاب
لغات، ابتدا ثلاثی مجرد و بعد رباعی و مزید آن به ترتیب حروف اول و دوم از روی حروف الفبا نوشته شده مثلا واژه “تحکم” در حرف “ح” قرار گرفته نه حرف “ت” و بعد از افعال، مشتقات آنها مثل اسم فاعل و اسم مفعول و … ذکر شده و از مآخذ و منابع معتبر معنی و تفسیر آن بیان گردیده و مأخذ و مدارک عینا در تعقیب معنا و تفسیر آن آمده است برای هر واژه عبارتی از نهج البلاغه شاهد آورده شده و نشانی آن از نسخه مرحوم فیض الاسلام یا نسخه محمد عبده و یا هر دو و معنی و مفهوم هر واژه از نسخه فیض الاسلام یا دکتر شهیدی یا هر ترجمه دیگر که به نظر نویسنده مناسب تر بوده آورده شده است.[۳]
مؤلف در ذیل برخی از واژگان که در معانی مختلفی به‌کار رفته‌اند، همه معانی را ذکر کرده و برای هریک شواهدی را از نهج‌البلاغه بیان می‌کند. مانند مفهوم حق که کاربردهای آن را در نهج‌البلاغه در معانی راستی، شایستگی، بهره و نصیب، شکر، حق در روابط اجتماعی، عدل و تعاون می باشد.
مطالب کتاب عمدتاً در قالب نقل‌قول غیرمستقیم ارائه شده‌اند؛ لذاست که خواننده با متنی یکدست مواجه می‌شود که بر حُسن آن می‌افزاید.
در خاتمه کتاب «کلید گشایش نهج‌البلاغه» مرجعی است بسیار ارزنده درباره مفردات نهج‌البلاغه که در رفع نیازهای محققان و دانشجویانی که درصدد فهم بهتری از کلام نورانی حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) هستند، بسیار نافع و مؤثر است.[۴] این کتاب حدود ۹۰۰ صفحه است که در سال ۱۳۹۴ شمسی به چاپ رسید و انتشار یافته است.
پانویس
- اشاره به شرح حالی که خودشان نوشته اند
- برگرفته از شرح حال دست نوشته ایشان، سایت شخصی شان
- مقدمه کتاب کلید گشایش نهج البلاغه، صفحه سی و یک
- کامیار صداقت ثمر حسینی ، نگاهی به کتاب کلید گشایش نهج البلاغه مرجعی ارزنده درباره مفردات نهج البلاغه، روزنامه اطلاعات، ۱۵ شهریور ۱۳۹۵ با اندکی تغییر